Pomorski Szlak Cysterski
Główne atrakcje: pocysterskie zabudowania klasztorne w Oliwie, Pelplinie i Koronowie oraz pocysterskie kościoły w Pucku i Iwięcinie.
Opis trasy:
Trasa jest propozycją dla turystów zmotoryzowanych, którzy chcą zobaczyć najcenniejsze dziedzictwo pocysterskie na Pomorzu Wschodnim i Kujawach. Szlak biegnie główną nitką PSC i obejmuje jego punkty węzłowe tj. Puck, Oliwę, Pelplin, Koronowo i Iwięcino/Bukowo Morskie. Łączna długość tej trasy to około 440 km, dlatego najlepiej rozplanować wycieczkę na 4-5 dni.
Szlak zaczyna się w Pucku przy kościele pw. św. Apostołów Piotra i Pawła z XIV/XV w. Jest to gotycka świątynia, która od 1385 do 1558 r. była pod patronatem Cysterek żarnowieckich. W kościele znajduje się wyposażenie pocysterskie w postaci dwóch dzwonów, chrzcielnicy, świeczników, pacyfikału i monstrancji wieżyczkowej.
Następnie należy pokonać 45-kilometrowy odcinek trasy - najpierw drogą nr 216 w kierunku Gdańska, następnie obwodnicą Trójmiasta, a na koniec drogą nr 218. Naszym celem jest dzielnica Gdańska, Oliwa, gdzie koniecznie trzeba zobaczyć dawne założenia klasztorne Cystersów oliwskich. Warto obejrzeć ceglaną bazylikę archikatedralną pw. Trójcy Świętej, NMP i św. Bernarda, która jest najdłuższym kościołem w Polsce. Świątynia w swym wnętrzu kryje m.in. 23 ołtarze, obrazy H. Hana, rokokowe organy i grobowiec książąt pomorskich. Warto udać się na spacer do pięknego Parku Oliwskiego im. A. Mickiewicza, którego początkiem był ogród przyklasztorny. Na jego obszarze znajdują się zabytkowe zabudowania: Pałac Opacki (obecnie Oddział Sztuki Współczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku) oraz Spichlerz Opacki (Oddział Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku). Nieopodal znajduje się pocysterska Kuźnia Wodna (Oddział Muzeum Techniki w Warszawie).
Po obejrzeniu Oliwy dalsza trasa prowadzi drogami nr E28, A1, E75 i 229 do Pelplina i jego wspaniałych zabudowań dawnego klasztoru pelplińskiego. Warto obejrzeć imponującą Bazylikę katedralną pw. Wniebowzięcia NMP, drugi co do wielkości kościół w Polsce, z pięknymi gotyckimi stallami i obrazami H. Hanna. Koniecznie trzeba też zajrzeć do Muzeum Diecezjalnego, z jedynym w kraju egzemplarzem Biblii Gutenberga.
Dalej trasa wiedzie przez Koronowo, do którego docieramy drogami nr 229, A1, E75, E261 i 56. W miasteczku podziwiać możemy zabudowania dawnego klasztoru Cystersów byszewskich, w których skład wchodzi m.in. gotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP z przepięknym wyposażeniem barokowym i rokokowym.
Ostatnim miejscem na trasie jest punkt węzłowy Iwięcino/Bukowo Morskie, do którego dojeżdżamy drogami 25, 11 i 203. Niestety z czasów istnienia opactwa Cystersów bukowskich nie zachowały się zabudowania klasztorne. Warto zobaczyć kościół pw. MB Królowej Polski z XIV w. w Iwięcinie z piękną polichromią na suficie przedstawiającą Sąd Ostateczny.
Przebieg szlaku poza PSC
Pomorski Szlak Cysterski jest częścią szlaku Cysterskiego w Polsce, który przebiega również przez inne miejscowości województwa zachodnio-pomorskiego oraz województwo wielkopolskie, lubuskie, dolnośląskie, śląskie, opolskie, małopolskie, świętokrzyskie i łódzkie.
Szlak Szarych Mnichów
Główne atrakcje: kościoły w Swarzewie, Łęgowie, Trąbkach Wielkich, Byszewie, Żarnowcu i Pucku.
Opis trasy:
Szlak jest propozycją trasy pielgrzymkowej do sanktuariów znajdujących się na PSC i kościołów, które słyną z pielgrzymek odpustowych. Oferta wycieczki skierowana jest przede wszystkim dla turystów pragnących odwiedzić miejsca związane z kultem świętych i błogosławionych. Oczywiście sanktuaria przyciągają nie tylko pątników, ale również podróżnych, pragnących w pięknych, majestatycznych świątyniach odkryć głębię istnienia. Wielu turystów bierze udział w niezwykłych, regionalnych pielgrzymkach, które kończą się festynami czy jarmarkami. Na trasie PSC aż w 4 kościołach praktykowany jest kult maryjny, zaś w 2 organizowane są oryginalne pielgrzymki odpustowe.
Wędrówkę rozpoczynamy w Swarzewie, a dokładnie w neogotyckim kościele pw. Narodzenia NMP, który jest ośrodkiem Sanktuarium Matki Boskiej Swarzewskiej, Królowej Polskiego Morza. Warty uwagi jest fakt, iż w świątyni znajdują się liczne dary wotywne, m.in. złożone w latach 1645-1666 przez Aleksandra Kęsowskiego z Bautzendorf, opata Cystersów w Oliwie.
Ze Swarzewa kierujemy się drogami nr 216, E28/S6 i 1/E75 w stronę Łęgowa. W miejscowości celem naszej pielgrzymki jest sanktuarium Matki Bożej Łęgowskiej, Królowej Polskiej, Orędowniczki Pojednania, które mieści się w kościele pocysterskim pw. św. Mikołaja.
Kolejnym punktem szlaku są Trąbki Wielkie, do których docieramy drogami nr 216, E28/S6 i 1/E75. Mieści się tutaj kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP - Sanktuarium Matki Boskiej Trąbkowskiej.
Następnie kierujemy się drogami nr 222, 22, 237 i 243, kończąc podróż w Byszewie. W miejscowości odwiedzamy kościół pw. Świętej Trójcy, Sanktuarium Matki Boskiej Byszewskiej Królowej Krajny z obrazem MB z XV w. koronowanym w 1966 r. Klasztor Cystersów znajdował się tu od 1250 r. do 1256 r.
Cała trasa to około 220 km i można ją pokonać w ciągu dwóch dni.
W okresie letnim pielgrzymowanie na PSC warto rozszerzyć o jedyne w swoim rodzaju i niepowtarzalne w skali kraju pielgrzymki odpustowe tj. Morską Pielgrzymkę Rybaków w Pucku na odpust św. Piotra i Pawła - 29 czerwca i Pielgrzymkę łodziowo-pieszą z Nadola do Żarnowca z okazji dnia św. Anny, która odbywa się 26 lipca. Uczestnictwo w pielgrzymce to niepowtarzalna okazja poznania zwyczajów mieszkańców regionu, a także ciekawa lekcja historii.
Przebieg szlaku poza PSC
Na Pomorzu ważnym miejscem pielgrzymkowym jest także Kalwaria Wejherowska , czyli kompleks 26 kapliczek rozlokowanych na morenowych wzgórzach, zbudowanych w XVII w.
Śladami życia i twórczości Hermana Hana
Główne atrakcje: obrazy Hermana Hana w Gdańsku, Pelplinie i Chojnicach.
Opis trasy:
Szlak ten to oferta adresowana zwłaszcza do osób pasjonujących się sztuką, a przede wszystkim polskim malarstwem epoki baroku. Trasa prowadzi miejscowościami związanymi z życiem Hermana Hana i miejscami, w których obejrzeć można najważniejsze jego dzieła. Szlak liczy około 240 km .
Wycieczkę śladami H. Hana rozpoczynamy w kościele parafialnym w Jastarni, gdzie znajduje się obraz Święta Trójca . Następnie udajemy się drogą nr 216 do kościoła parafialnego w Pucku, gdzie w kaplicy Wejherów zobaczyć możemy Ukrzyżowanie oraz Złożenie do grobu . Kolejnym punktem na trasie naszej wycieczki jest Mechowo, a dokładnie pocysterski kościół pw. św. Jakuba St. i św. Mikołaja z obrazem Koronacja NMP .
Dalsza trasa prowadzi drogami 216 i 218 do Oliwy, w której na ślady twórczości malarza natkniemy się w 2 miejscach. Pierwszym z nich jest Archikatedra Oliwska kryjąca w swym wnętrzu liczne obrazy: Koronacja Najświętszej Marii Panny w ołtarzu Wszystkich Świętych w nawie północnej; galeria portretów fundatorów klasztoru w Oliwie, w tym portrety Stefana Batorego i Zygmunta III oraz obraz Książę Subisław ofiarowujący Matce Boskiej kościół oliwski ; Chrzest Subisława i Fundacja klasztoru oliwskiego ; Napad Prusów na klasztor w Oliwie ; Portret Dawida Konarskiego w jego epitafium; Portret Reinholda Heidensteina i jego małżonki oraz cztery inne malowidła w epitafium Heidensteinów; Ukrzyżowanie wśród chorych w kaplicy seminaryjnej. Drugim miejscem jest zaś kaplica w rezydencji biskupiej, gdzie znajduje się Pokłon pasterzy (niestety dostęp do kaplicy jest ograniczony).
Z Oliwy udajemy się Aleją Grunwaldzką i Zwycięstwa do Śródmieścia Gdańska, gdzie H. Hann mieszkał od około 1600 do 1623 r. Tu też założył swoją pracownię. Dziś dzieła Hana można podziwiać w Muzeum Narodowym ( Trójca Święta z ptolemejskim modelem wszechświata i Portret Christiana Henninga z żoną i córką (obraz ten pochodzi z epitafium Henningów z kościoła Św. Katarzyny w Gdańsku).
Z Gdańska kierujemy się drogami 221, E28/S6 , A1 , 22 1/E75 i 229 do Pelplina. W pelplińskiej katedrze podziwiać możemy najwięcej dzieł stworzonych przez mistrza. Są to: Koronacja Najświętszej Marii Panny oraz Wizja Św. Bernarda w ołtarzu głównym; Pokłon pasterzy , Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny i Trójca Święta w ołtarzu Wniebowzięcia NMP; Śmierć Marii Magdaleny , Uczta w Kanie Galilejskiej i Wskrzeszenie Łazarza w ołtarzu Św. Marii Magdaleny; Święta Rodzina oraz Św. Elżbieta opatrująca chorego w ołtarzu Świętej Rodziny; Św. Jadwiga Śląska w górnej kondygnacji ołtarza Św. Krzyża; Fons Vitae i Ostatnia Wieczerza w ołtarzu Siedmiu Sakramentów. Ponadto w Muzeum Diecezjalnym znajdziemy Nawrócenie księcia Akwitanii oraz Wskrzeszenie Piotrowina . Warto zwiedzić dawne zabudowanie klasztorne Cystersów.
Kolejnym punktem na trasie jest Czersk, do którego docieramy drogami 229, 222 i 22 . Znajduje się tutaj kościół pw. św. Marii Magdaleny w z obrazami Trójca Ś więta oraz Koncert anielski .
Następnie pokonujemy około 30 km drogą nr 22, kończąc naszą wycieczkę w Chojnicach. W miasteczku od 1623 r. do śmierci w 1627 r. (lub1628) Hann prowadził warsztat malarski. Niestety liczne kataklizmy dziejowe, a szczególnie najazd szwedzki 1655-1660, sprawiły, że w Chojnicach nie zachowały się żadne ślady działalności mistrza. Jednak warto tu przyjechać, bowiem w podziemiach chojnickiej Bazyliki pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela malarz został pochowany.
Przebieg szlaku poza regionem PSC
Poza regionem Wschodniego Pomorza i Kaszub dzieła H. H. Hana znajdują się w Muzeum Narodowym w Poznaniu, w kościele parafialnym w Pręgowie i Buczku Wielkim. Ślady twórczości H. Hana znajdziemy również poza granicami Polski - obraz Zwiastowanie został w 1626 r. wywieziony do Szwecji i dziś znajduje się w kościele parafialnym w Kläckebergi.
Szlak muzyki w kościołach pocysterskich
Główne atrakcje: organy w pocysterskich kościołach w Żarnowcu, Oliwie, Chełmnie, Koronowie i Toruniu.
Opis trasy:
Wycieczka skierowana jest przede wszystkim do osób zainteresowanych muzyką poważną, a zwłaszcza dla miłośników organów. Piękno dźwięku tych instrumentów można poznać w kilku kościołach na PSC. Warto skorzystać z oferty zwłaszcza latem, kiedy to, w świątyniach organizowane są festiwale muzyczne, w tym o randze międzynarodowej.
Szlak zaczyna się w Żarnowcu w późnogotyckim kościele pw. Zwiastowanego Pana. W każdą niedzielę lipca i sierpnia odbywa się tu Cysterskie Lato Muzyczne.
Kolejnym punktem na trasie jest Bazylika Katedralna w Oliwie, do której docieramy DW216 i DW218. We wnętrzu świątyni kryją się jedne z największych organów piszczałkowych w Polsce. Instrumenty posiadają w sumie 110 głosów rzeczywistych. Łącznie w całych organach znajduje się aż 7876 piszczałek! Organy te wyróżniają się nie tylko wspaniałym brzmieniem, ale także pięknie zdobionym prospektem w stylu rokoko. W sezonie letnim prezentacja organów odbywa się nawet 7 razy dziennie. Z kolei we wtorkowe i piątkowe wieczory lipca i sierpnia organy oliwskie ożywają muzyką mistrzów, brzmieniem zarówno dzieł dawnych, jak i nowych, podczas Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej. Ponadto przez 4 dni sierpnia w Parku Oliwskim i Pałacu Opatów odbywa się Międzynarodowy Festiwal Mozartowski Mozartania .
Z Oliwy udajemy się DW230, DK22, A1 i E28/S6 do Bazyliki Katedralnej w Pelplinie. Tutaj podziwiać możemy organy, należące do nielicznych zachowanych w Europie XVII-wiecznych instrumentów barokowych. W każdą środę lipca i sierpnia mają miejsce koncerty w ramach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej.
Dalsza trasa wiedzie drogami DW229, 1/E75, E261 i DK56 do Koronowa. W niedzielne wieczory lipca i sierpnia odbywają się koncerty w ramach Mariackich Wieczorów Kameralnych. Jest to impreza towarzysząca Międzynarodowemu Festiwalowi Muzyki Organowej w Katedrze w Pelplinie.
Ostatnim miejscem, odwiedzanym w ramach wycieczki jest Toruń , do którego docieramy drogami DK56, DW256 i DK80. Od końca czerwca do końca sierpnia w najpiękniejszych zabytkach architektonicznych toruńskiej starówki odbywa się Międzynarodowy Letni Festiwal Toruń - Muzyka i Architektura. Miejscem spotkań muzycznych jest m.in. pocysterski kościół św. Jakuba.
